Mikayıl Həsən oğlu Rəfili 1905-ci il aprel ayının 25-də Qasım İsmayılov rayonunun (indiki Goranboy) Borsunlu kəndində anadan olub. Yelizavetpol klassik gimnaziyasında təhsil alıb. Bu dövrdə bədii yaradıcılığa başlayıb. Onun “Mikayıl Rəfizadə” imzası ilə ilk qələm təcrübələri - “Mücadileyi-həyat” hekayəsi, “Elmə doğru” şeiri və “Qərb mədəniyyəti” məqaləsi “Əfkarimütəəllimin” jurnalında dərc olunub.

Bakıda Azərbaycan Politexnik İnstitutuna (indiki ATU) daxil olub, həm də Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) Şərq dilləri fakültəsində məşğələlərin dinləyicisi, 1924-cü ildə müdavim olub. “Maarif və mədəniyyət” jurnalı redaksiyasında işləyib. 1927-ci ildə Moskva Dövlət Universitetində təhsil alıb. Bu dövrdə Kremldə qanunların Azərbaycan mətnlərinin redaktoru işləyib. 1929-cu ildə Moskvaya I Ümumittifaq proletar yazıçılarının qurultayına nümayəndə seçilib.

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda (indiki ADPU) rus ədəbiyyatı kafedrasında müəllim, sonra dosent (1930-1935) işləyib, eyni zamanda “Bakinski raboçi” qəzeti redaksiyasında mədəniyyət şöbəsinin müdir müavini olub.

1934-1935-ci illərdə SSRİ Elmlər Akademiyasının Azərbaycan filialında elmi işçi işləyib. Sovet yazıçılarının I Ümumittifaq qurultayına nümayəndə seçilib.

1935-1936-cı illərdə SSRİ EA-nın aspiranturasında təhsil alıb, “Azərbaycan ədəbiyyatının rus mədəniyyəti ilə əlaqələri haqqında” mövzusunda namizədlik, 1944-cü ildə isə doktorluq dissertasiyası müdafiə edib.

1935-1937-ci illərdə “Puşkinin həyat və yaradıcılığı”, “Puşkin və Azərbaycan”, “M.F.Axundov” əsərlərini yazıb. M.Rəfili beş şeir kitabının müəllifidir və bunları 1929-1936-cı illərdə nəşr etdirib. “Pəncərə” adlı ilk şeirlər kitabı 24 yaşında “Azərnəşr”də işıq üzü görüb. 1930-cu ildə “Lirik şeirlər”, 1936-cı ildə isə rus şairi A.Tarkovskinin tərcüməsində şeir və poemalarından ibarət “Pesni o qorodax” kitabı Moskvada işıq üzü görüb. 150-yə yaxın məqaləsi və ondan artıq kitabı çap edilib.

1938-ci ildən Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunda və Azərbaycan Dövlət Universitetində professor olub, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi kursunu aparıb.

İkinci Dünya müharibəsi illərində radioda, Qızıl Ordu hissələrində, hərbi xəstəxanalarda çıxışlar edib, “Səbuhi” filminin ssenarisini, “Şirvanşah İbrahim” pyesini yazıb.

SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü olub. Xidmətlərinə görə “Şərəf nişanı” ordeni və medallarla təltif olunub.

Mikayıl Rəfili 1958-ci il aprel ayının 25-də vəfat edib.