XƏBƏRLƏR
MƏLUMAT
Görkəmli memar, tədqiqatçı-alim Sadıq Dadaşov
ÜMÜMİ XƏBƏRLƏR
15/04/2022 01:24

Sadıq Ələkbər oğlu Dadaşov 15 aprel 1905-ci ildə Bakıda anadan olub. Hələ uşaq yaşlarında rəsm çəkməyə böyük həvəs göstərən Sadıq Dadaşov məktəb illərində də rəssamlıq və memarlıqla dərindən maraqlanıb.

Tələbəlik illərində S.Dadaşov özünü istedadlı və bacarıqlı memar kimi tanıdıb, institutun nəzdində fəaliyyət göstərən memarlıq laboratoriyasına rəhbər təyin edilib. O, dostları ilə birlikdə laboratoriyada çalışdığı zaman təkcə institutda keçirilən dərslərlə kifayətlənməmiş böyük rus memarlarından Kazakovun, Starovun, Zaxarovun, Bajenovun elmi-nəzəri əsərləri ilə, eləcə də, Çnamotsinin, Danielin, Barbaronun, Şuazinin, Qnediçanın, Palladionun və b. layihələri ilə yaxından tanış olub və onları elmi təhlil edərək öyrənib. Hələ tələbəlik illərində onlar bir neçə müsabiqədə iştirak edib, 1926-cı ildə dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin abidəsi ilə bağlı elan edilmiş müsabiqədə S.Dadaşov və M.Useynovun birgə işlədiyi layihə birinci mükafata layiq görülüb.

1929-cu ildə S.Dadaşov M.Useynovla birgə “Bakıda kitabxana və mədəniyyət sarayı” mövzusunda diplom işini uğurla müdafiə edib və pedaqoji kollektivin yekdil qərarına əsasən hər iki memar institutda assistent kimi saxlanıblar.

Onlar Bakıdakı Şirvanşahlar sarayı kompleksinin, Naxçıvandakı Mömünəxatın türbəsi, Yusif Kuseyir oğlu türbəsinin və Qarabağlar türbəsi ilə yanındakı minarəli zəfər tağının, Qarabağın Bərdə şəhərindəki “Nüşabə” türbəsinin, Ordubadın yaşayış binalarını və yüzlərlə digər orta əsr memarlıq abidələrinin ilk tədqiqatçıları olublar.

1937-ci ildə “Nizami” kinoteatrının binası və onunla üz-üzə inşa olunmuş inzibati bina da memarlığımızın klassik əsərləri kimi bu gün də öz dəyərini saxlayıb.

1938-ci ildə S.Dadaşov Bakı Musiqi Akademiyasının binasını layihələndirib, burada dahi Azərbaycan bəstəkarı Ü.Hacıbəylinin heykəlinin ucaldılması, memarlıqla heykəltəraşlığın həm məzmun, həm də sənətkarlıq nöqteyi-nəzərdən biri digərini tamamlayan bitkin bir kompozisiya həmahəngliyi yaradıb.

 S.Dadaşovun memarlıq sənəti respublikadan çox-çox uzaqlarda da tanınıb və şöhrət qazanıb. Onun böyük yaradıcılıq nailiyyətlərindən biri də Moskvada tikilmiş Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisi (XTNS) kompleksinin Azərbaycan pavilyonu olub. 1939-cu ildə hökumət tərəfindən həyata keçirilən S.Dadaşov və M.Useynov layihəsi keçmiş SSRİ məkanında memarlar tərəfindən yüksək maraqla qarşılanıb və bu layihəyə görə hər iki memar SSRİ Dövlət mükafatına layiq görülüb.

1940-cı ildə S.Dadaşov üçün uğurlu il olub. S.Dadaşov həmkarı M.Useynovla birlikdə Azərbaycanın dahi şairi Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat Muzeyinin binasını layihələndirib. Nizami muzeyi S.Dadaşov yaradıcılığında önəmli yerlərdən birini tutur və bu gün də Azərbaycan milli memarlığının ən parlaq bir səhifəsi hesab olunur.

1944-1945-ci illərdə S.Dadaşov 8 böyük memarlıq əsəri layihələndirib ki, bunlara Bilgəhdə istirahət evi, Şüvəlanda yaşayış binası, Zaqulbada istirahət evi, Şüvəlanda bağ evi, Bilgəhdə bağ evi, kinoteatr (1-ci mükafata layiq görülüb), Bakıda “Buzovnaneft” yaşayış binası və s. aiddir.

Azərbaycan dövləti S.Dadaşovun fəaliyyətini və ölkə qarşısındakı elmi əməyini yüksək qiymətləndirib, 1940-cı ildə ona “Azərbaycan SSR Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adı verilib və 1941-ci ildə SSRİ Dövlət mükafatı laureatı olub. O, “Lenin”, “Qırmızı Əmək Bayrağı” ordeni və medallarla təltif edilib. 1941-ci ildə SSRİ Memarlıq Akademiyasının müxbir üzvü, 1945-ci ildə yeni yaradılmış Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilib.

Memar Azərbaycan memarlıq tarixi və nəzəriyyəsi ilə bağlı bir sıra elmi əsərlər yazıb çap etdirib ki, bu gün də o əsərlər öz aktuallığını itirməyib və dəyərli, etibarlı mənbə kimi istifadə edilməkdədir.

Azərbaycansovet memarı, memarlıq tarixçisi, Azərbaycan sovet memarlığının banilərindən biri Sadıq Ələkbər oğlu Dadaşov 24 dekabr 1946-cı ildə Moskvada vəfat edib.

Azərbaycanın istedadlı memarı və böyük alimi S.Dadaşov Bakıda dəfn olunub.

Baxış sayı: 1809