İftixarla barəsində söz açmaq istədiyimiz böyük pedaqoq, görkəmli təhsil qurucusu, filosof, yazıçı-dramaturq Ağarəhim Nüsrət oğlu Rəhimov Azərbaycan cəmiyyətinin sayılıb-seçilən isimlərindəndir. Əvvəldən qeyd edim ki, sadə, kasıb bir ailədə dünyaya göz açan Ağarəhimin ömür yolu heç də axar-baxarlı olmayıb. Onun kimliyini bilmək üçün özünün sevə-sevə qələmə aldığı “Yaddaşda yaşar xatirələr” romanını oxumaq kifayətdir. Əslində bu əsər onun yazıçı taleyinin başlanğıcıdır.

Ağarəhim Rəhimov mətin, həssas, ağı qaradan seçməyi bacaran, əxlaqi-mənəvi dəyərləndirməni özünün daxili tələbatına çevirən sənətkardır. İctimai həyatın mahiyyətinə varan, ziddiyyətləri, konfliktləri əvvəlcədən düzgün proqnozlaşdıran filosofdur. Onun bədii-etik düşüncələri oxucuya çox şey verir. Atasının çox erkən dünyadan köçməsi, kiçik bacı-qardaşlarını böyüdüb ərsəyə çatdırması, onları müstəqil, həm də sağlam həyata hazırlaması ömür kitabının acılı-şirinli səhifələrindəndir. Ağarəhim müəllim həyatın qaydasız oyunları ilə qaydalar çərçivəsində oynamağı bacaran təmkinli, tədbirli və yetkin ağıl sahiblərindən, həyatın hər növbəti sınağının hardan gələcəyini bilməsə də, onları dəf etməyə hər an hazır olan müdrik ziylıdır.

Yazıçı, dramaturq Ağarəhim Rəhimov 1948-ci ilin oktyabrın 26-da Ucar rayonunun Boyat kəndində dünyaya göz açıb. Çox kiçik yaşlarından əzab-əziyyət görüb, çətinlik görüb. Boynuna düşən yük ağır olsa da, mətin böyüyüb, mərd böyüyüb. Heç kəsə əyilməyib! Qəddini, qamətini düz tutmağı bacarıb. Onun fikrincə, əyilməklə sürünməyin arasında çox az məsafə var. Əyilməyə vərdiş edənlər, sürünməyi də qəbahət sanmırlar. O çətin günləri özü belə xatırlayır:  “Elmi-Tədqiqat Pedaqoji Elmlər İnsitutunda işləyirdim, az bir əmək haqqı ilə həm kirayə pulu verməli, həm də ailəni dolandırmalı idim. Xeyir-şərdən də qalmaq olmazdı… Sanki, mənlə həyat arasında mübarizə gedirdi. Ya sınmalı, məhv olmalı, ya da mübarizə aparıb qalib gəlməli idim”.

Ağarəhim Rəhimov dəyərli tədqiqatları ilə elmi ictimaiyyət içərisində dərin nüfuz qazanan, sanballı pedaqoq alimlərdəndir. Fundamental tədqiqatları ictimaiyyət tərəfindən yüksək dəyərləndirilir. 49 monoqrafiya, dərslik, dərs vəsaiti, kitab və kitabçası, 300-dən artıq qəzet və jurnal məqaləsi işıq üzü görüb. Çoxsaylı hekayə və miniatür mətnlər, 12 povest, 14 roman, 29 pyes, 12 kinossenari, 4 fəlsəfi esse, 21 portret əsəri oxuculara təqdim olunub. Ədibin bədii əsərlərindən 10-u ingilis, 4-ü rus, 1-i ərəb  dilinə tərcümə edilib. Ədəbi-bədii yaradıcılığı haqqında ədəbiyyat mütəxəssisləri tərəfindən 23 adda kitab yazılıb. Barəsində 3 sənədli televiziya filmi çəkilib.

Ağarəhim Rəhimov elmlər doktoru olandan, professor elmi adı alandan, zəngin həyat təcrübəsi qazanandan sonra bədii yaradıcılığa gəlməsinin nəticəsidir ki, əsərlərinin keyfiyyəti, obrazlara aydın baxışı oxucu xarakterini formalaşdırma baxımından geniş imkanlar açır. O, öz yazılarında elmi, fəlsəfi və bədii düşüncə tərzinin sintezini ustalıqla qovuşdura bilib. Onun ilk iki adda ssenarisi əsasında “Canavar balası” və “Qırmızı qar” filmləri çəkilib. Bunun ardınca “Əsgər anası”, “Pul hərisləri”, “Cinayət və etiraf” pyesləri öz  uğurlu səhnə həllini tapıb.

Ağarəhim Rəhimov içi dolu, fikri və düşüncəsi azad, amalı və məsləki saf olan bir yazar, həyatını bütünlüklə gənc nəslin inkişafı və təlim-tərbiyəsinə həsr edən bir pedoqoqdur. Onun  insanlarda görmək istədiyi, ədalət, xeyirxahlıq, mənəvi saflıq, ruhun gözəlliyi, ləyaqət, şərəf, insanın özünə hörmət hissinin olmasıdır. Yazıçı arzuladıqlarını, insanlarda görmək istədiklərini, cəmiyyətdə bəzən tapa bilmədiklərini bədii əsərlərində, yaratdığı obrazların mahiyyətində verir. Onun “Qoşa qanad” romanında İlham Elvüsal, “Səfalət”də  Asiman, “Məhəbbət və cinayət”də Şəlalə obrazları oxucunun ruhuna qida verməklə, onun yaşam eşqini artırır. Ağarəhim zahirdən  batilə, hadisədən mahiyyətə, konkret olaylardan dərin ümumiləşdirmələrə can atan sənətkardır. Onun əsərlərində səthilikdən zənginliyə, nəzəriyyədən təcrübəyə, primitivlikdən mürəkkəbliyə, formadan məzmuna,  səbəbdən nəticəyə keçid səhnələri ilə tez-tez qarşılaşırıq.

Ağarəhimin yaradıcılığı ilə tanış olarkən, ilk növbədə yurdunu, vətənini ilahi bir eşqlə sevən, millətinin dərdinə için-için yanan, qıvrılan, sevincinə sevinən, uğuruna uşaq saflığı ilə qürurlanan bir azərbaycanlını, xalqının, millətinin dərdini özünə yük edən bir yazıçının, vətənin azadlığı və bütövlüyü uğrunda canını fəda etməyə hazır olan bir vətənpərvərin, nəhayət, özünə hörmət qoymağı bacaran olduqca ləyaqətli bir kişisinin obrazını görürsən. Onun “Metior parçası” əsərində yaratdığı  Mürsəl, “Tənha çinarın pıçıltıları”nda Saleh, “Cinayət və etiraf”da İqrar, “Kabus”da Ayaz, “Qasırğa”da Rəşid oxucuya Vətən sevgisi sərgiləyən obrazlardır.

Bədii yaradıcılığa avtobioqrafik əsər hesab olunan “Yaddaşda yaşar xatirələr” romanı ilə başlasa da, onun əksər əsərlərinin mövzusunu, əsasən xalqımızın başına gətirilən müsibətlərin bədii-fəlsəfi təsviri təşkil edir. Onun  “Canavar balası”,  “Qırmızı qar”, “Əsgər anası”, “Xəyanət”, “Haray”, “Uçurum” pyesləri, “Gəlinqayada qoşa məzar”, “Ulu kəndim”, “Metior parçası” povestlərində, “Qoşa qanad”, “İkili dünyam”, “Ovlaq keçidi”, “Səfalət”, “Qasırğa” romanlarında  məzmun və forma, fəlsəfi, estetik, sosioloji, siyasi pedoqoji-pisxoloji durumlar fərqli olsalar da, mövzu, ideya yaxınlıqları vardır. Qarabağ dərdi, Qarabağ acısı, Qarabağ yanğısı. Həmin əsərlərdə hadisələrin təsviri o qədər real, orijinal, özünəməxsus verilib ki, adam birbaşa özünü cərəyan edən hadisələrin iştirakçısı sanır, prosseslərin içində axtarır.

Elmimizə və təhsilimizə öz layiqli töhfəsini verən, saflığı ilə  mənəvi dünyamızın simvolu sayıla biləcək qədər təmiz və şəffaf ada sahib olan Bakı Qızlar Universitetinin yaradıcısı və qurucusu olması da, onun mənəvi dünyası ilə əməli fəaliyyətinin bir-birini tamamladığının göstəricisi kimi dəyərləndirilə bilər.

Böyük alim, böyük filosof, tanınmış ictimai xadim, yazıçı-dramaturq Ağarəhim Rəhimovun ömür kitabını vərəqlədikcə, qeyri-ixtiyari olaraq göz önündə qartal kimi zirvədə dayanmağı, ağsaqal kimi  başda oturmağı bacaran müdrik və ləyaqət simvolu olan bir obraz yaranır. Əslində isə bu obraz deyil, həmin obrazları yaratmış olan insanın özüdür. Ömrünüz uzun, qələminiz iti olsun, əziz Ağarəhim müəllim!

Qafar Cəbiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar jurnalisti, tarix elmləri doktoru