XƏBƏRLƏR
MƏLUMAT
Mədəni irsin bir hissəsi olan çilçıraqlar
ÜMÜMİ XƏBƏRLƏR
06/09/2024 11:10

Azərbaycan rəssamları təkcə muzeylərin divarlarını deyil, həm də ictimai məkanları bəzəyən görkəmli sənət əsərlərinin yaradılmasında əsas rol oynayıblar. Onların əsərləri - istər mozaika, istər heykəltəraşlıq, istərsə də monumental pannolar ölkənin mədəni irsinin ayrılmaz hissəsinə çevrilib, yüksək məharət və bədii dünyagörüşünün nümunəsi olub.

Azərbaycanın Əməkdar rəssamı Arif Məlikağa oğlu Ağamalov rəsm əsərləri yaratmaqla yanaşı, həm də bir neçə onilliklər ərzində Bakı şəhərini bəzəyən monumental tətbiqi sənət nümunələrinin müəllifidir. O, yaradıcılıq fəaliyyətinə ötən əsrin 50-ci illərinin sonunda başlayıb və 90-cı illərədək fəaliyyətini davam etdirib.

Arif Ağamalov 1928-ci il mayın 30-da dünyaya gəlib, Bakıda Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq Məktəbini bitirib, sonra Moskva Tətbiqi və Dekorativ Sənət İnstitutunda, eləcə də Lvov Rəssamlıq İnstitutunda təhsil alıb. Onun əsərləri Azərbaycanda bir çox möhtəşəm bina və obyektləri bəzəyib. A.Ağamalovun əsas işlərinə metronun “Neftçilər” stansiyasındakı mozaika pannoları, o cümlədən interyerinin yaradılmasında şəxsən iştirak etdiyi keçmiş “Abşeron” mehmanxanasının fasadındakı mozaika frizləri daxildir. Onun istedadı mehmanxananın kafesində caz mövzularına həsr olunmuş heykəltəraşlıq şamotu relyeflərində də özünü büruzə verirdi.

Onun digər sevimli yaradıcılıq materialı Opera Studiyasının fasadında relyef kompozisiyalarında istifadə edilən mis idi (hazırda Üzeyir Hacıbəyli Konservatoriyasının fasadını bəzəyir). Onun sqraffito texnikasından istifadə etdiyi əsərləri Dənizkənarı parkdakı Uşaq Teatrını bəzəyirdi. Rəssam 32 yaşında 15 ildən çox rəhbərlik etdiyi Azərbaycan İncəsənət Fondunun direktoru oldu.

Sonra 10 il Fondun baş rəssamı və Bakının baş rəssamı vəzifələrində çalışıb.

2006-cı ildə dünyasını dəyişən Arif Ağamalov özündən sonra zəngin miras qoyub. Ailəsinin yaradıcılıq ənənəsini davam etdirən oğulları Eldar və Məlik də məşhur sənətkar olublar.

Sovet İttifaqında təkcə binaların tikintisinə deyil, həm də onların xarici və daxili dizaynına diqqət yetirilirdi. Mədəniyyət evləri, şahmat məktəbləri və bir çox başqa ictimai binalar mahir ustalarının əl işi ilə yaradılmış nadir əsərlərlə bəzədilirdi. Bu dekorativ elementlər nəinki utilitar funksiyaları yerinə yetirirdi, həm də ölkənin şəhərlərinin görkəmini formalaşdıran ümumi mədəni irsin bir hissəsi idi.

Ağamalovun diqqətəlayiq işlərindən biri Salyandakı Şahmat məktəbində quraşdırılmış dəbdəbəli çilçıraqdır. Bu möhtəşəm əsər nəinki işıq saçır, həm də əsl sənət nümunəsi kimi rəssamın istedad və məharətini əks etdirir.

Bu çilçıraq bir çox detalları olan mürəkkəb dizayndır. Çilçıraq strukturun yuxarı və aşağı hissələrində yerləşən şüşə və mis top şəklində dekorativ elementlərlə bəzədilib. Onun əsas hissəsi şahmat fiqurları şəklində əlavələrlə seçilir ki, bu da çilçırağa xüsusi, unikal görünüş verir. Kristal və şüşə əlavələr isə işıq fonunda parıltı və zəriflik əlavə edir.

Çilçırağın altından asılan uzun kulonlar kompozisiyanı tamamlayaraq, yüngül və havalı effekt yaradır. Bu elementlər ona əlavə əzəmət bəxş edir. Təsirli ölçüdə olan çilçıraq (4x1,7 metr) təfərrüata böyük diqqət yetirilməklə yaradılan əl işi nümunəsidir.

Çilçırağın bütün detalları mükəmməl görünür və Şahmat Məktəbinin interyerinə ahəngdar şəkildə uyğun gəlir. Onun ehtiva etdiyi müxtəlif materiallar və formalar diqqəti cəlb edən və insana zövq verən unikal vizual effekt yaradır. Dekorativ topların, şahmat fiqurlarının və büllur əlavələrin birləşməsi çilçırağa müstəsna bədii dəyər verir. Bu daxili element binanın mərkəzi və ən dəbdəbəli hissəsidir.

Çilçırağın asıldığı tavan da diqqətəlayiqdir. O, gözəlliyi və incəliyi vurğulayan mürəkkəb naxışlar və dekorativ elementlərlə bəzədilib. Tavanın mərkəzində simmetrik naxışlarla əhatə olunmuş yuvarlaq bir rozetka var ki, bu da öz növbəsində otağın ümumi dizaynı ilə ahəngdar şəkildə birləşir. Maraqlı fakt ondan ibarətdir ki, onun quraşdırılması ciddi zəhmət tələb edirdi – ustalar krandan istifadə edərək kütləvi konstruksiyanı qaldırmaq və bərkitmək üçün binanın damını sökməli, sonra isə yenidən yığmalı idilər. Bu yanaşma çilçırağın yaradılmasında və quraşdırılmasında əməyi olanların yüksək məsuliyyət və məharətindən xəbər verir.

Arif Ağamalovun daha bir görkəmli əsəri Neftçaladakı Mədəniyyət evində yerləşir. Bunlar da əsl sənət əsəri olan iki möhtəşəm çilçıraqdır. Onlar təsirli ölçüləri və mürəkkəb çoxsəviyyəli dizaynı ilə seçilirlər, hər biri yüksək sənətkarlıqla hazırlanmış bir neçə hissədən ibarətdir.

Çilçıraqlar mürəkkəb və incə naxışlar yaradaraq detallı qabartma ilə bəzədilib. Bu naxışlar unikal vizual effekt yaradır. Çilçıraqların abajurları top formasına malikdir ki, bu da onlara xüsusi zəriflik və dəbdəbə bəxş edir. Çox yüksək səviyyəli dizayn işığın otaqda bərabər paylanmasını təmin edərək, onu daha parlaq və rahat edir.

Qeyd edək ki, lüstrlər yalnız işıq mənbəyi kimi xidmət etmir, həm də mühüm dekorativ elementə çevrilir. Müxtəlif elementlərin və qabartma üsullarının vəhdəti bu sənət əsərlərini funksional və estetik cəhətdən xoş edir.

Bu çilçıraqlar funksionallıq və bədii ifadə arasındakı harmoniyanı təcəssüm etdirir, tamaşaçılara təkcə işıq deyil, həm də vizual zövq verir. Onlar Neftçalanın mədəni irsinin tərkib hissəsini təşkil edən sənətkarlıq və yaradıcılığın parlaq nümunəsidir.

Bu nadir dekorativ şedevrlərin qorunması gələcək nəsillər üçün vacibdir. İnteryerin kiçik görünən bu elementi, digərləri kimi, sənət və sənətkarlığın gündəlik həyatın yaradılmasında mühüm rol oynadığı dövrlərin xatirəsini daşıyır. Məhz belə təfərrüatlar vasitəsilə biz keçmişimizin mədəni zənginliyini və müxtəlifliyini daha yaxşı anlaya və qiymətləndirə bilərik.

Bu çilçıraqlar sadəcə bəzək deyil, həm də keyfiyyət və gözəlliyin ictimai həyatın mühüm komponentləri olduğu bir dövrün simvoludur. Onlar mədəni ənənələrin qorunub saxlanmasının və bu cür şah əsərlərin yaradılmasında böyük əmək sərf etmiş sənətkarların zəhmətinə hörmət etməyin nə qədər vacib olduğunu bizə xatırladır.

 

Baxış sayı: 289