XƏBƏRLƏR
MƏLUMAT
Aya ilk ayaq basan adam - Nil Armstronq
ÜMÜMİ XƏBƏRLƏR
25/08/2021 02:07

Aya ilk dəfə ayaq basmış adam Nil Armstronq 1930-cu ildə avqust ayının 5-də ABŞ-ın Oqayo ştatının Vapakoneta şəhərində dünyaya gəlib. 1947-ci ildə orta məktəbi həmin şəhərdə bitirib. Yuxarı siniflərdə oxuduğu zaman şəhər aviasiya məktəbində hazırlıqlar keçən Nil 1947-ci ildə aviasiya texnikası ilə bağlı tədqiqatlar aparılan Perdyu Universitetinə daxil olub. 1949-cu ildə Hərbi Dəniz Qüvvələrinə çağırılması ilə əlaqədar olaraq Nil təhsilini dayandırmalı olub. 1950-ci ildə o, ABŞ Hərbi Dəniz Donanmasının tərkibində  təyyarə pilotu olub və Koreyaya göndərilib. 1950-1952-ci illərdə o Koreya müharibəsində iştirak edib. Bu müddətdə Armstronq “Grumman F9F Panther” qırıcı təyyarəsi ilə 78 döyüş uçuşu həyata keçirib və bir dəfə düşmən tərəfindən vurulub. Bir  “Hava əməliyyatlarına görə” və iki “Qızıl Ulduz” medalları ilə təltif edilib. 

1952-ci ildə Armstronq Perdyu Universitetinə qayıdıb və 1955-ci ildə aviasiya texnikası üzrə bakalavr dərəcəsini alaraq uğurla həmin universiteti bitirib. 1955-ci ildə Nil Armstronq Lyuis adına Mühərrik Qurğuları Laboratoriyasında ( Flight Propulsion Laboratory) fəaliyyətə başlayıb.  Bir ildən sonra Nil Kaliforniyada yerləşən NASA-ya məxsus Hərbi Hava Qüvvələrinin Edvards adına hərbi bazasında yüksək sürətli uçuşlar stansiyasında (High-Speed Flight Station) fəaliyyətini davam etdirməyə başlayıb. Armstronq F-100A və F-100C həmçinin F-101, F-104A, X-1B, X5, F-105, F106, B-47, KS-135 eksperimental təcrübi təyyarələrin sınaqlarında iştirak edib. 1958-ci ilin iyun ayında Hərbi Hava Qüvvələrinin həyata keçirdikləri MİSS (Man İn Space Soonnest) proqramı çərçivəsində  astronavt kimi hazırlıqlar keçməyə başlayıb.

Lakin 1958-ci ildə ilk pilotlaşdırılmış uçuşlara aid bütün işlər NASA-ya veriləndən sonra Nilin hazırlıqları dayandırılıb. Armstronq 1958-ci ilin oktyabr ayında eksperimental raket təyyarə X-15-də uçuşlar üçün pilotlar qrupuna daxil edilib. 1960-ci ilin noyabr ayının 30-dan 1962-ci ilin iyul ayının 26-na qədər Armstronq X-15-də 7 uçuş həyata keçirib. O, ən çox 63 246 metr hündürlüyə qədər qalxa bilib. Bu 1962-ci ildə onun sayca altıncı uçuşu zamanı baş verib. 1960-cı ildə Armstronq “X-20 Dyna-Soar” məxfi hərbi proqramı üçün 7 nəfərdən ibarət pilotlar qrupuna daxil edilib. Nil X-20 təyyarəsinin eniş sınaqlarını həyata keçirmək üçün xüsusi cihazlarla təchiz edilən trenajor F-102 və F5D təyyarələrində tədqiqatlar aparmaqla məşğul olmağa başlayıb.

Artıq 1962-ci ilin yay aylarında Armstronq bu proqramın perspektivsizliyini anlayaraq X-20 pilotlar qrupundan gedib və NASA-da astronavt kimi karyerasını davam etdirməyə qərar verib. Elə həmin ilin sentyabr ayında 250 nəfər namizədin içindən seçilərək NASA-nın pilotlardan ibarət ikinci qrupuna daxil edilib. “Cemini” və “Apollo” proqramları üzrə uçuş hazırlıqları keçib. 1966-cı ilin mart ayının 17-də Nil Armstronq “Cemini 8” kosmik gəmisinin komandiri kimi özünün ilk kosmik uçuşunu həyata keçirib. Qəza səbəbilə uçuşu dayandırmalarına görə planlaşdırılan bir çox vəzifələr həyata keçirilə bilməyib. Lakin əsas olan pilotsuz raket “Agena” ilə birləşmə əməliyyatı uğurla həyata keçirilib. Astronavtların kosmik fəzada qalmaları 10 saat 41 dəqiqə 26 saniyə davam edib. Armstronq 1966-cı ilin iyun ayının 16-da “Apollo-11” kosmik gəmisinin komandiri kimi özünü ikinci, lakin tarixə düşmüş uçuşunu həyata keçirib. 1969-cu il iyul ayının 20-də Nil Armstronq milyonlarla televiziya tamaşaçısının gözləri qarşısında canlı yayımla Aya eniş edəndən sonra kosmik gəminin sonunçu pilləsindən Ayın səthinə sıçrayıb. Armstronq Ay səthinə ayağını ilk dəfə basarkən: “İnsan üçün kiçik olan bu addım, bəşəriyyət üçün nəhəng bir sıçrayışdır” ("That's one small step for a man, one giant leap for mankind"), - deyə hayqırıb. Armstronq gəmidən kənarda 2 saat 21 dəqiqə keçirib. Armstronq 1969-cu ilin iyul ayının 24-də Yerə qayıdıb. Kosmosda uçuş 8 gün 3 saat 18 dəqiqə 35 saniyə davam edib. 

Aya uçuşundan sonra Armstronq 1969-1971-ci illərdə NASA-nın aeronavtika şöbə rəhbərinin müavini vəzifəsində çalışıb. 1970-ci ildə o, Cənubi Kaliforniya Universitetinin aerokosmik texnikası üzrə elmlər magistri dərəcəsini alıb. 1971-ci ilin avqust ayından 1979-cu ilə qədər Sinsinatti Univarsitetinin mexanika professoru vəzifəsində çalışıb. 1974-cü ildə Armstronq NASA-dan istefa edib və şəxsi bizneslə məşğul olmağa başlayıb. 1980-1982-ci illərdə Oqayo ştatının Livan şəhərində “Cardwell International LTD” şirkətinin direktorlar şurasının sədri olub. 1982-ci ildən 1992-ci ilə qədər Virciniya ştatının Şarlotsvill şəhərində “Computing Technologies for Aviation,İnc” şirkətinə sədrlik edib. Bununla eyni zamanda 1981-ci ildən 1999-cu ilə qədər “Eaton Corp” şirkətinin direktorlar şurasında fəaliyyət göstərib. 1986-cı ildə “Challenger” şatlının qəzaya uğramasını araşdıran komissiyanın sədr müavini vəzifəsində fəaliyyətə başlayıb. 2000-ci ildə Armstronq müdafiə və aerokosmik sənaye üçün müxtəlif cihazlar istehsal edən “EDO Corp” şirkətinin direktorlar şurasının sədri seçilib. 

2012-ci ilin avqust ayının 9-da Nil Armstronq ürəyindən əməliyyat keçirib. Avqust ayının 25-də isə Aya ilk dəfə ayaq basan insan dünyasını dəyişərək haqqa qovuşub.  

Armstronqun saysız mükafatlarının siyahısına Prezidentin Azadlıq (The Presidential medal of Freedom), ABŞ Konqresinin Kosmik Şərəf (Congressional Space Medal of Honor) medalları da daxildir. Onun adı ABŞ astronavtlarının şöhrət zalına (U.S. Astronaut Hall of Fame) daxil edilib. 2009-cu ildə Armstronq ABŞ Konqresinin Qızıl medalı ilə təltif edilib.

Baxış sayı: 6849