
Məsud Əlioğlu 1928-ci il oktyabrın 5-də, Qubadlı rayonunun Mahmudlu kəndində Azərbaycan sovet ədəbiyyatının banilərindən biri - məşhur yazıçı Əli Vəliyevin ailəsində dünyaya gəlib. Elə ibtidai təhsilini də o kənddə alıb, sonra Bakıda, 1 saylı şəhər məktəbində orta təhsilini başa vurub. ADU-nun filologiya fakültəsini bitirdikdən sonra bir il "Uşaqgəncnəşr"də işləyib və ömrünün axırına qədər Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda çalışıb, namizədlik və doktorluq dissertasiyalarını da burada - filoloji mərkəzdə müdafiə edib.
Əllinci-altmışıncı illərdə o, Azərbaycan ədəbi tənqidinin aparıcı nümayəndələrindən biri idi, həm də görkəmli bir ədəbiyyatşünas kimi də şöhrət qazanıb.
Altmışıncı illərin əvvəllərinə kimi o, yalnız Məsud Vəliyev kimi tanınıb, sonra Məsud Əlioğlu kimi də imzasını məşhurlaşdırıb.
Çox təəssüf ki, Məsud Əlioğlu az yaşayıb, cəmi 44 il... 45 ilin tamamına cəmi 4 ay qalırdı, 1973-cü ilin iyun ayında vəfat edib. Amma iyirmi beş illik tənqidçi-ədəbiyyatşünas fəaliyyətində gecə-gündüz bilməyib, yüzdən artıq məqalə, resenziya dərc etdirib, neçə dəyərli monoqrafiya ərsəyə gətirib.
Məsud Əlioğlu bir tərəfdən "Azərbaycan" jurnalında, "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində müasir şair və nasirlərin yaradıcılığı, yeni kitabları haqqında resenziyalar, məqalələrlə çıxış edib, digər tərəfdən, "Şamo" romanı haqqında" (1951), "Cəlil Məmmədquluzadənin dramaturgiyası" (1954), "Mirzə İbrahimovun dramaturgiyası" (1955), "S.S.Axundovun həyat və yaradıcılığı" (1955), "Osman Sarıvəlli" (1958), Qulu Xəlilovla birgə yazdığı "Rəsul Rza" (1960) monoqrafiyalarını çap etdirib. Tənqidi məqalə və resenziyalarında Məsud Əlioğlu ciddi və tələbkar bir müəllif kimi diqqəti cəlb edib.
Altmışıncı illərdə isə o, ən məşhur monoqrafiyalarını çap etdirib: "Ədəbiyyatda yeni insan", "Məfkurə dostları". "Məslək qardaşları"... Məsud Əlioğlunun istər məqalə və resenziyalarında, istərsə də monoqrafiyalarında aparıcı üslub əsasən ciddi elmi meyarlarla şərtlənən bir üslubdur. Bunu biz onun "Cəlil Məmmədquluzadənin dramaturgiyası", "S.S.Axundovun həyat və yaradıcılığı", "Rəsul Rza", "Ədəbiyyatda yeni insan", "Hüseyn Cavidin romantizmi" monoqrafiyalarında, ikicildlik "Azərbaycan sovet ədəbiyyatı tarixi" üçün yazdığı "20-ci illərdə nəsr", "30-cu illərdə nəsr", "Müharibədən sonrakı dövrdə dramaturgiya", "Tənqid və ədəbiyyatşünaslıq", "Müasir dövrdə tənqid və ədəbiyyatşünaslıq" oçerklərində, həmçinin, klassiklərin (Nizami və Füzulinin, Vaqif və Vidadinin, Səhhət və Hadinin, Şaiq və Vahidin, C.Məmmədquluzadə və Sabirin, Haqverdiyev və S.S.Axundovun yaradıcılığına həsr olunan ədəbi portretlərində də izləyə bilərik. Ancaq üslubun başqa bir komponenti - emosionallıq, fikir və mülahizələrin bədii mətn kimi qavranılması da diqqətdən yayınmır. Bu xüsusiyyət onun ayrı-ayrı elmi məqalələrində parçalar halında görünsə də, ömrünün son illərində qələmə aldığı "Məhəbbət və qəhrəmanlıq" yazısında üstünlük təşkil edir. Esseçilik də Məsud Əlioğlunun bir çox yazılarında nəzərə çarpır və yetmişinci illərdə Asif Əfəndiyevlə birgə Məsud Əlioğlu bu janrın inkişafına, Azərbaycan tənqidi fikrində intişar tapmasına yardımçı olublar. Amma ən əsası budur ki, Məsud Əlioğlunun tənqidi lisanı, təhkiyə tərzi təmiz Azərbaycan dilinə söykənikli idi. Oxucu onun yazılarını oxumaqda heç bir çətinlik çəkməyib, bu yazılarda qəliz terminlərə rast gəlməzdin, fikri bilərəkdən, ya bilməyərəkdən mücərrədləşdirməyə, anlaşılmazlığa sürükləmək hallarına da təsadüf edilməyib.
Məsud Əlioğlu Azərbaycan ədəbiyyatının klassik dövrünün dərin bilicisi idi desək, səhv etmərik. Onun Nizamiyə, Füzuliyə, Vaqifə, Vidadiyə, Cəlil Məmmədquluzadəyə, Sabirə, Səhhətə, Şaiqə, Cavidə, Hadiyə, Möcüzə həsr etdiyi yazılar yubiley stixiyasından uzaq idi. Bu yazılar klassikanı qədərincə duyan və bu ədəbi korifeylərin hər birinin yaradıcılığına Məsud Əlioğlu gözüylə baxmağın ölçüsü idi. Həm də bu yazıların bir çoxunda o, mümkün qədər sırf tədqiqatçı missiyasını - mətnə aludəçiliyi, faktlara, müqayisələrə istinad etmək prinsipini unudub, daha çox sərbəst tənqidçi-ədəbiyyatşünas mövqeyini ifadə edib.
Vaqif Yusifli
Filologiya elmləri doktoru
525-ci qəzet 2018. - 12 oktyabr. - S.6.
(ixtisarla)
- 09:04 Vaşinqtonda Azərbaycan kəlağayılarına həsr olunmuş tədbir keçirilib
- 08:57 Yazıçı-dramaturq Əli Əmirlinin növbəti kitabı “Cənnət qapıları”
- 17:03 “Heydər Əliyevin müstəqillik strategiyası və suveren Azərbaycan diplomatiyası” mövzusunda konfrans keçirilib
- 15:42 “Cadenza” orkestrinin növbəti konsert proqramı Xəyyam Mirzəzadənin 90 illiyinə həsr olunacaq
- 11:16 Türkmənistan Mədəniyyəti Günləri Gəncədə konsert proqramı ilə başa çatıb
- 10:10 Georgi Şaroyev adına 35 nömrəli Onbirillik Musiqi Məktəbinin növbəti uğuru
- 10:06 “Daha yaxşı gələcəyin vədi” – Bakıda Meksika muzeyinin sərgisi açılıb
- 09:16 Dənizkənarı Milli Parkda Türkmənistanın mətbəx mədəniyyətinin təqdimatı olub
- 16:22 “Konstitusiya və Suverenlik: Dövlətçiliyimizin təməl dəyərləri” mövzusunda dəyirmi masa keçirilib
- 16:16 “Misralarda yaşayan ömür” adlı tədbir keçirilib
- 15:08 “Müstəqilliyimiz bizim ən böyük sərvətimizdir” adlı tədbir keçirilib
- 12:19 Xanəndəlik ixtisası üzrə ustad dərsi
- 12:00 Milli Kitabxanada “İctimai xadim Fazil Mustafa – 60” adlı ənənəvi kitab sərgisi açılıb
- 10:52 Ustad tarzən, Xalq artisti Ramiz Quliyev vəfat edib
- 09:17 Moskvada Üzeyir Hacıbəylinin 140 illik yubileyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans keçiriləcək
- 16:52 Azərbaycan Milli Kitabxanasında “Türkmənistan ədəbiyyatı guşəsi”nin açılışı olub
- 15:55 Şanlı Zəfərin beşinci ildönümü münasibətilə tədbir keçirilib
- 14:17 Violonçel ixtisası üzrə ustad dərsi
- 11:24 Türkmənistan Mədəniyyəti Günləri möhtəşəm konsert proqramı ilə açılıb
- 10:22 Balaban ixtisası üzrə ustad dərsi
- 10:11 Türkmənistan Mədəniyyəti Günləri çərçivəsində "Türkmən milli irsinin dayağı - Arxadağ" adlı sərgi açılıb
- 09:45 Azərbaycanın mədəni irsi Sofiyada təqdim edilib
- 09:14 Violin ixtisası üzrə ustad dərsi
- 09:12 Paytaxt 20-ci “Baku Jazz Festival”ına hazırlaşır
- 16:56 Fortepiano ixtisası üzrə ustad dərsi
- 15:29 Mədəniyyət Nazirliyində Türkmənistan nümayəndə heyəti ilə görüş keçirilib
- 14:25 Kamança ixtisası üzrə ustad dərsi
- 14:12 Gənc Tamaşaçılar Teatrında tanınmış yazıçı İlqar Fəhminin 50 illik yubileyi qeyd olunub
- 11:58 Daşkənddə Özbəkistan və Azərbaycanın ədəbi əlaqələrindən bəhs edən beynəlxalq konfrans təşkil olunub
- 11:23 Mədəniyyət naziri Adil Kərimli Xızıda vətəndaşları qəbul edəcək
- 09:57 Gələn il Bakıda “2-ci Uşaq Teatrı Festivalı” keçiriləcək
- 09:54 Türkmənistan Mədəniyyəti Günləri münasibətilə qardaş ölkənin nümayəndə heyəti Azərbaycana səfərə gəlib
- 09:15 Kopenhagendə Azərbaycanın Zəfər Günü və Üzeyir Hacıbəylinin 140 illiyi qeyd olunub
- 16:50 Üzeyir Hacıbəylinin 140 illik yubileyi münasibətilə silsilə ustad dərslərinə başlanılıb
- 16:31 H.Abbasov adına Mədəniyyət Mərkəzində “Arşın mal alan” operettasının premyerası baş tutub
- 16:20 “Müasir kontekstdə muzey işi: muzeydə kommunikasiya və ziyarətçi xidməti” adlı treninq keçirilib
- 15:42 Mərdəkan Mədəniyyət Sarayında sərgi keçirilib
- 15:00 Azərbaycan tarixinə həsr olunmuş yeni filmin çəkilişlərinə başlanılıb
- 12:30 Milli Kitabxanada “Əməkdar incəsənət xadimi Həmid Abbas - 90” adlı kitab sərgisi açılıb
- 11:01 Azərbaycanda Türkmənistan Mədəniyyəti Günləri keçiriləcək
- 09:53 Bu gün görkəmli alim Aida İmanquliyevanın anadan olmasının 86 ili tamam olur
- 16:34 Xalq artisti Əminə Yusifqızı vəfat edib
- 15:45 “Heydər Əliyev və Azərbaycanda idman siyasəti” mövzusunda dəyirmi masa keçirilib
- 14:56 Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş bədii qiraət müsabiqəsinin seçim mərhələsi keçirilib
- 14:49 Əməkdar rəssam, professor Arif Ələsgərovun “Köhnə bakılı: həsrət və duyğular” adlı fərdi sərgisi açılıb
- 12:17 TÜRKSOY-la əməkdaşlıq məsələləri müzakirə olunub
- 12:16 Mədəniyyət naziri Adil Kərimli Naxçıvanda vətəndaşları qəbul edəcək
- 11:08 “Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə 100” elektron məlumat bazası yaradılıb
- 09:22 Nyu-Yorkda Üzeyir Hacıbəylinin 140 illiyinə həsr edilmiş konsert
- 09:04 Akademik Opera və Balet Teatrının orkestri Omanda çıxış edəcək
- 17:16 Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Respublikasının Kino Agentliyi 2025-ci il üzrə “Dövlət dəstəyi ilə istehsal ediləcək film layihələri müsabiqəsi”nin qaliblərini elan etdi
- 15:46 Əmmanda “Əsrlərin sədası: Azərbaycan musiqi alətləri” adlı sərgi açılıb
- 14:07 “Şükriyyə” tamaşası Gürcüstanda nümayiş olunacaq
- 10:09 Musiqi, incəsənət, bədii sənətkarlıq, rəssamlıq, muğam və aşıq məktəb və mərkəzlərinə müəllimlərin işə qəbulu üzrə xüsusi müsabiqə davam edir
- 09:59 “Heydər Əliyev və Azərbaycan” layihəsi çərçivəsində açıq dərs keçirilib
- 09:55 Ustad dərsləri keçiriləcək
- 16:56 Milli Konservatoriyada Mənsum İbrahimovun 65 illik yubileyi qeyd edilib
- 15:55 Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin 100 illiyinə həsr olunmuş şeir müsabiqəsinin yekun turu keçirilib
- 15:51 Şəhid polkovnik-leytenant Mehman Qənbərova həsr olunmuş tədbir keçirilib
- 12:01 “Mədəniyyət sahələri üzrə ümumi qrant müsabiqəsi” və “Mədəni və yaradıcı sənayelər üzrə xüsusi qrant müsabiqəsi” çərçivəsində təqdim edilmiş layihə təkliflərinin ilkin seçimi və qiymətləndirilməsi başa çatmışdır