XƏBƏRLƏR
MƏLUMAT
Qarabağ ədəbi məclisləri.”Məclisi-üns. II Məqalə
ÜMÜMİ XƏBƏRLƏR
16/02/2022 05:56

“Məclisi-üns”ün fəaliyyəti müntəzəm şəkil aldıqca və üzvlərinin sayı çoxaldıqca onun sədası Şamaxı, Şəki, Bakı, Naxçıvan, Lənkəran, Gəncə və digər şəhərlərə yayılır. Şamaxıdan S.Əzim, M.A.Bixud, A.Zühuri, Şəkidən İ.Nakam, Bakıdan A.Müniri, Naxçıvandan M.T.Sidqi, Lənkərandan M.İ.Qasir, Şuşaya – “Məclisi-üns”ün adına məktub yazıb bu yeni ədəbi məclisi təqdir və təbrik edirlər.

Məclisin ilk üzvlərindən və təşkilatçılarından olan Mirzə Rəhim Fəna xatiratında “Məclisi-üns”ün doqquz nəfər üzvünün adını çəkmişdir. Lakin sonrakı tədqiqatlardan göründüyü kimi, məclisin əsas üzvləri aşağıdakılardan ibarət olmuşdur. Xurşidbanu Natəvan (1832-1897), Mirzə Rəhim Fəna (1841-1931), Mirzə Ələsgər Növrəs (1836-1912), Mirzə Həsən Yüzbaşov (1824-1904), Məmo bəy Məmai (1842-1918), Hacı Abbas Agəh (? -1892), Məhəmmədəli bəy Məxfi (1821-1892), İsmayıl bəy Daruğə (1842-1891), Məşədi Nəsir Lövhi (? -1891), Mirzə Sadıq Piran İmamxan oğlu (1811-1892), Hüseyn ağa Cavanşir (1856-?), Bəhram bəy Fədai, Mirzə Haqverdi Səfa (?-1881), Məhəmməd ağa Müştəri (1875-1956), Mahmud bəy Mahmud, Mirzə Cəfər Köhnəfüruş (1839-1903), Səməd bəy Səməd, İsgəndər bəy Rüstəmbəyov (1845-1918).

Zaman keçdikcə “Məclisi-üns”ə yeni-yeni şairlər gəlsə də, bunların, əlbəttə, hamısı eyni dərəcədə fəaliyyət göstərməyib. “Məclisi-üns” üzvlərinin tərtib etdikləri cünglərdə və digər əlyazmalarında olan müşairələrdən görünür ki, X.Natəvan, H.A.Agəh, M.Ə.Növrəs, M.H.Yuzbaşov, M. Məmai, Mirzə Sadıq Piran, M.H.Səfa, İ.Rüstəmbəyov məclisin əsas nümayəndələri olublar.

Məclis şairlərinin şeirlərində “kibr, riya və qürurdan uzaq” dostluq, sədaqət, alicənablıq və humanizm ruhunda ünsiyyət etmək səciyyəvi xüsusiyyət olub.

“Məclisi-üns”də “Məclisi-fəramuşan”ın üzvlərindən də iştirak edəni olurdu. “Məclisi-üns”də qayda-qanuna, ədəb-ərkana, nizam-intizama ciddi riayət olunmasına xüsusi diqqət yetirilirdi.

Bütün bunlar göstərir ki, Şuşada hər iki məclisin qabaqcıl üzvləri sənətkar, gözüaçıq qadınlara yüksək qiymət veriblər. Heç də təsadüfi deyil ki, məhz qabaqcıl fikirli məclis üzvlərinin yaxından köməyi sayəsində Şuşada olan hər iki məclisdə X.Natəvan və F.Kəminə kimi şairələr yaxından iştirak edib və bütün Azərbaycan şairləri arasında xüsusi hörmət qazanıblar.

“Məclisi-üns”ün rəhbərliyinin Natəvanın ixtiyarına keçməsi onun iştirakçılarının sayının artmasına səbəb olduğu kimi, şairənin məclisi vaxtlı-vaxtında maddi cəhətdən təmin etməsi, müşairələrdə iştirakı həm məclisin, həm də şairənin nüfuzunu daha da artırmışdı. Şairlərin əsərlərindən belə qənaətə gəlmək olur ki, onlar Natəvanın rəsmlərinə şeirlər yazdıqları kimi, aşiqanə qəzəllərinin bir hissəsini üstüörtülü olsa da, bu gözəl qadına həsr etmişlər.

Bununla yanaşı,“Məclisi-üns” yalnız şairlərin deyil, Şuşa xanəndələrinin də çox sevdikləri yer idi. Hacı Hüsü, Məşədi İsi, Kaştazlı Haşım və başqa xanəndələr “Məclisi-fəramuşan”la yanaşı, onun da yığıncaqlarında iştirak ediblər. Şuşalı Ağamirov Həsən Mirhaşım oğlunun xatiratından məlum olur ki, adları yuxarıda qeyd olunan xanəndələrdən əlavə Molla Vəli, Molla Abbasqulu, Məşədi Dadaş, Hacı Məmməd Alı oğlu, Muxtar Kərbəlayi Məmməd oğlu, Məhəmməd Qaryağdı oğlu, tarzən Sadıqcan kimi sənətkarlar da “Məclisi-üns”ə çox yaxın olublar.

1890-cı illərin əvvəllərindən Natəvanın həyatında baş vermiş bir sıra kədərli hadisələrdən sonra (oğlu Mirabbasın və əri Seyid Hüseynin ölümü, böyük oğlunun Şuşanı tərk edib Rusiyaya getməsi və s.) “Məclisi-üns” əvvəllər olduğu kimi qızğın fəaliyyət göstərmirdi. Burada şeir-sənət, musiqi ətrafında qızğın mübahisə və müşairələr əvəzinə X.Natəvanın xəstəliyi ilə əlaqədar söhbətlər gedir, ona şeirlər həsr edilərək tezliklə sağalması arzulanırdı. 1891-ci ildən Nəvvabın “Məclisi-üns”ün üzvlərinə bir neçə mənzum məktubu və onların suallarına verdiyi cavabı nəzərə alınmazsa, onun başqa məclislərlə əlaqəsi də kəsilmişdi.

“Məclisi-üns”ün fəaliyyəti 1897-ci ilədək - X.Natəvanın vəfatına qədər davam edib. Onun üzvləri artıq “şeir bazarının güllərinin solduğunu”, “bülbüllərin susduğunu”, “dostluq məclisi başçısının aralarından getdiyini” - məclisin dağıldığını təəssüflə qələmə alıblar.

Baxış sayı: 816